In iedere Salt-lezer zit de roep naar avontuur. Dat mag duidelijk zijn. Toch willen we ook wel graag weten waar we zo ongeveer naartoe gaan. Maar wie letterlijk of figuurlijk de weg kwijt raakt, vindt ineens nieuwe wegen. En daarmee misschien wel de belangrijkste weg die je anders zomaar had kunnen mislopen. (Illustratie: Tara Tolsma)

Een wellicht ietwat cryptische intro, maar als je het boek De alchemist van de Braziliaanse schrijver Paulo Coelho hebt gelezen wordt het je alleszins duidelijk. Het was één van de allereerste boeken die ik las in mijn speurtocht naar de zin van mijn bestaan. Ik had nog nooit een dergelijk verhaal gelezen en was onder de indruk van dit betoverende sprookje vol symboliek en met een glasheldere boodschap: leef je droom en wees je eigen held.

Deze esoterische kaskraker is wereldwijd tientallen miljoenen keren verkocht en grote kans dat jij het inmiddels ook hebt gelezen. Maar aangezien het al een tijdje meegaat, heb ik het – speciaal voor het thema ‘erfgoed’ – na enige decennia weer uit de kast getrokken. En nu ik het na al die tijd weer las, was het – eerlijk is eerlijk – alsof ik het nooit had gelezen.

Welke tijdloze inzichten heb ik gespot?

Leef je legende
Het boek verhaalt over de jonge schaapherder Santiago die zeer tevreden is met zijn nomadische bestaan. Na een terugkerende droom over een schat die bij de piramiden in Egypte op hem wacht, besluit hij op zoek te gaan. Onderweg ontmoet hij vele bijzondere figuren, onder wie een koning die hem vertelt over de eigen ‘legende’ van ieder mens die hij verplicht is om te leven. De jongen weet niet wat een eigen legende is. “Het is iets wat je altijd hebt willen doen,” vertelt de koning. “Maar met het verstrijken van de tijd steekt er een geheimzinnige kracht op die probeert te bewijzen dat het onmogelijk is om je eigen legende waar te maken.” Kort door de bocht is het een verhaal dat je als lezer laat dromen over je mogelijkheden om zo je eigen legende te kunnen gaan leven. Er is maar één iets wat het verwezenlijken van je droom onmogelijk maakt en dat is de angst om te falen. “Onze diepste angst is als een draak die de bewaker is van onze grootste schat,” zei de Duitse dichter Rilke al. Ook Santiago wordt verscheurd door de keuze tussen zijn comfortabele vertrouwde leven en een avontuur vol onzekerheden, maar kiest uiteindelijk voor het laatste.

“Follow your bliss and the Universe will open doors for you where there were only walls.”

Joseph Campbell

Never give up
Hij maakt per schip de oversteek naar Afrika en belandt in een totaal andere wereld. Hierna vindt er een opeenvolging van gebeurtenissen plaats met vele tegenslagen, maar hij geeft nooit op en komt er iedere keer weer sterker uit. Bij aankomst in Afrika wordt hij beroofd door iemand die hij in eerste instantie vertrouwt. Hij is ten einde raad, maar dan komt het besef dat hij zichzelf kan zien als het arme slachtoffer van een dief óf als een avonturier op zoek naar een schat. Zijn geestdrift overwint. Santiago wil leven met hart en ziel en dát doen waarin hij gelooft. En de koning had hem verteld dat als je echt iets wilt en daarbij niet opgeeft, het hele universum samenspant om ervoor te zorgen dat het wordt verwezenlijkt.

Liefde & loslaten
Aan het (bijna) eind van het verhaal ontmoet Santiago de vrouw van zijn leven, Fatima. Hij beschouwt haar als zijn schat en vindt het wel goed zo. Maar dan ontmoet hij de alchemist die hem vertelt dat hij dit later in zijn leven zal betreuren, wetende dat hij zijn ware legende niet heeft waargemaakt. Die nacht doet hij geen oog dicht en met lood in zijn schoenen gaat hij de volgende dag naar Fatima om haar te vertellen dat hij nog een missie heeft te voltooien. In plaats van een potje te gaan zitten pruilen, toont zij alle begrip en moedigt ze hem juist aan zijn hart te volgen. Het lood in zijn schoenen verandert daarmee in goud, zou je kunnen stellen. Dus of het nu om je liefje, je familie of je vrienden gaat; iedereen die jou ondersteunt en aanspoort in de richting van jouw bestemming, toont ware liefde. En ware liefde zal nooit een blokkade vormen tussen jou en je dromen.

Tekens & magie
Een alchemist is hij die de wetten van het ‘grote werk’ (oftewel ‘God’ of de ‘hand van de schrijver’ in dit verhaal) kent en toepast. “Daarvoor bestaat de alchemie,” zei de jongen. “Opdat ieder mens zijn schat zoekt en vindt en daarna beter wil worden dan hij eerst was. Het lood zal zijn rol blijven spelen tot de wereld geen lood meer nodig heeft; dan zal het moeten veranderen in goud. Dat doen de alchemisten. Zij tonen aan dat als wij ernaar streven om onszelf te verbeteren, alles om ons heen ook beter wordt.” Wanneer je kunt openstaan voor de ‘taal van de wereld’, oftewel de tekens op je pad en ze een beetje weet te interpreteren, zal dat je leven letterlijk verrijken. Het leidt je naar je eigen legende en geluk. Ook Einstein beweerde dat er slechts twee manieren zijn om je leven te leven: namelijk alsof níets een wonder is en alsof álles een wonder is. Zélfs je tegenslagen en obstakels omdat je ervan kunt leren. Tegenwoordig spreken we van een growth mindset, een term bedacht door de Amerikaanse psychologie prof Carol Dweck. En aangezien je omgeving een projectie is van je mindset, kun je hier maar beter voor kiezen. Want het is écht een keuze om weer als een kind met verwondering naar de dingen te gaan kijken en open te blijven staan voor verandering. Alleen dan kun je de magie van het leven ontdekken en ook van de kleinste dingen groots genieten.

Herder of schaap
In het begin van het boek heeft Santiago het over zijn schapen. Hij realiseert zich ineens dat deze nooit een boek zullen lezen en alleen maar behoefte hebben aan eten, drinken en de veiligheid die hij ze biedt. Zolang hij ze naar de beste weidegronden van Andalusië brengt, zijn ze tevreden. Ze vertrouwen volledig op hem en dus niet meer op hun eigen instincten. Zo slepen ze zich voort tussen zonsop- en zonsondergang. Het deed me direct denken aan de lessen van spiritueel leraar Bentinho Massaro waarin hij ons voortdurend confronteert met onze sheep-mentality, waardoor we te veel vertrouwen op het heersende systeem. Volgens hem zijn we te afhankelijk geworden van externe factoren en hebben we zo onze ziel aan de duivel verkocht. Hij roept daarom eenieder op om een shepherd in consciousness te zijn, oftewel een herder van ons eigen bewuste ‘zijn’ en de schapen achter ons te laten. Precies dus wat Santiago doet. En over ‘externe factoren’ gesproken; mij viel het al lezende op dat deze jonge herdersknaap wel regelmatig aan de wijn zat. En natuurlijk vond ik daar wat van. “Het kwaad zit echter niet zozeer in wat de mond van de mens ingaat,” zegt de alchemist hierover, “maar in wat eruit komt.”

Victim, victor vehicle
Het hele verhaal is bij uitstek een hero’s journey en zit bomvol symboliek, zoals Coelho al aangeeft in zijn voorwoord. Er wordt ook wel gezegd dat hij iets van zichzelf in de hoofdpersoon heeft gelegd. En omdat hij nu eenmaal de schrijver is en dus wonderen kan laten plaatsvinden, kan Santiago – zijnde een deel van hem – ook wonderen verrichten en zo zijn eigen legende maken. In het verhaal is dit precies de lotsbestemming die Santiago zoekt. Ondanks al zijn tegenslagen waarin hij zich af en toe een slachtoffer (victim) voelt, kiest hij er toch voor om stug door te gaan (victor) waarna hij zich uiteindelijk in vertrouwen laat leiden door de ‘taal van de wereld’ (vehicle) en zo vindt hij ten slotte zijn schat, namelijk daar waar hij ooit vertrok. ‘Waar je schat ligt daar zal ook je hart zijn’.

Coelho’s eigen legende
Het blijkt dat Coelho zijn boek in slechts enkele weken af had omdat – zoals hij zelf zei – het boek al in zijn ziel was geschreven. Het succes kwam echter minder snel op gang. Zijn eerste uitgever had er slechts een paar honderd exemplaren van weten te slijten en gooide de handdoek daarna in de ring. De schrijver liet zich niet kennen, vond een nieuwe uitgever en liep later tegen een Amerikaanse toerist op die hem hielp een grote Amerikaanse uitgever te vinden. Door deze Engelse release katapulteerde het boek naar ongekende hoogten. Het werd het bestverkochte boek in de geschiedenis en zo maakte Coelho zijn eigen persoonlijke legende waar. Hij reisde af naar alle uithoeken van de wereld om zijn werk te promoten. Geen plek was hem te gek. En terwijl veel schrijvers zich tot het uiterste inspannen om hun auteursrechten te beschermen, pakte Coelho het heel anders aan. Ondanks heftig protest van diverse uitgevers, biedt hij zijn werk sinds 2000 gratis online aan. Op de illegale site Pirate Coelho kan alles easy worden gedownload. En het mooie is dat er alleen maar meer exemplaren werden verkocht. ‘Hoe meer je geeft, hoe meer je ontvangt’ blijkt dus ook hier maar weer.

Samen ‘verdwalen’?
Hoe belangrijk het vinden van je schat kan zijn, weet Esther Koning (fervent Salt-lezer vanaf het eerste uur) als geen ander. Met haar werk als facilitator en coach helpt ze mensen – individueel en ook in teams – op weg naar meer veerkracht, vitaliteit en levenslust. Esther: “Het hele leven is in feite een hero’s journey, want er komt bij iedereen wel een moment waarop het leven een wending neemt en actie van je wordt gevraagd. De vraag is dan of je het dan ook daadwerkelijk aangaat.” Het is haar passie om mensen te begeleiden en te inspireren waardoor ze bij hun eigen wijsheid komen. Zoals de alchemist tegen Santiago zegt wanneer deze hem bedankt voor het leren van de alchemie: “Ik heb je alleen helpen herinneren wat je al wist.” Ook organiseert ze verschillende leiderschapstrails voor de Foundation for Natural Leadership (FNL). “Door letterlijk afstand, tijd en ruimte te nemen in de natuur, kom je al gauw bij de essentie. Het gaat hier vooral om leiderschap en bezieling, omdat de wereld, organisaties en hun gezinnen leiders nodig hebben die het lef hebben om zich in alle opzichten te ontwikkelen.” Voor meer informatie: estherkoning.com.

download salt artikel