Hoe vrij ben jij?

Het is alweer twee maanden geleden dat het ‘normale’ leven werd stilgelegd en heel de wereld thuis kwam te zitten. Een situatie die – als deze me vorig jaar voorspeld zou zijn – ik domweg niet had geloofd. Ineens stond alles op z’n kop. En ik ook!

Het ‘C- woord’…Wie heeft het er niet over? Alsof er niets anders meer bestaat. Ik heb de hele tsunami aan informatie, meningen, adviezen en conclusies van iedereen eerst maar eens even over me heen laten komen. 

Het was een uitdaging voor mij om niets te doen en deze kans te benutten om eens verder op reis te gaan in mezelf. De reis tussen hoofd en hart is zeker de kortste, maar wel de meest interessante. 

Maar nu, deze dagen rond Bevrijdingsdag, wil ik absoluut van me laten horen.

Het is een bijzondere periode van time-out, met minder afspraken, geen sociale verplichtingen en meer rust, waar ik even kan marineren in de ‘volheid van het leven’. Het échte leven wel te verstaan. 

Uiteraard besef ik tegelijk dat talloze mensen – om de meest uiteenlopende redenen – zich nu onvrij, beperkt, angstig, verdrietig of verveeld voelen. Allemaal perfecte gronden waarop verslavingen trouwens goed gedijen. Dit verklaart ook direct waarom ik de laatste tijd vooral filmpjes met drinkende mensen kreeg opgestuurd en waarom onze goede vriend met zijn bijzondere wijnwinkel de afgelopen weken zijn omzet in sneltreinvaart zag toenemen.

Ben jij jezelf al tegengekomen? (Ik mezelf namelijk wel!)

Niemand weet eigenlijk écht wat ons te wachten staat (maar dat wisten we überhaupt al niet). Maar wat ik wél weet, is dat nu alle gewoontes, patronen, gehechtheden en angsten als nooit tevoren worden blootgelegd.

Daarom wil ik hier graag het beste artikel dat ik tot nu toe heb gelezen met je delen. Mattias Desmet, professor klinische psychologie aan de Universiteit van Gent, legt hierin helder uit waarom het probleem niet zozeer ‘het virus’ is, maar veel meer de angst die hierdoor gecreëerd wordt en welke gevolgen dat heeft. Niet het virus (én dus ook niet de alcohol), maar wij zélf zijn het grootste probleem.

Want ook ik zat – met al die zon en veel meer tijd – bijna weer te veel aan de wijn. Het trok opnieuw aan me. En dat is niet wat ik wil. Het voelde niet meer vrij en past niet bij waar ik nu zo voor sta: ware vrijheid ervaren!

Dus ging ik weer even bewust bij mezelf te rade en stelde mezelf de vraag: wat wilde ik nou ook alweer? Ik wil géén losbandig leven, maar mezelf ook zeker niet aan banden leggen. De bottom line is en blijft voor mij daarom de middenweg!

Die weg naar onafhankelijkheid vraagt om eigen verantwoordelijkheid. Dat is mijns inziens de ultieme autonomie!

Wat is échte vrijheid?

Vrijheid is voor mij het allerbelangrijkste in het leven. Het is dé basis voor geluk. Toch bleek mijn vrijheidsbeleving heel veranderlijk. Vroeger stond het bij mij voor groots en meeslepend leven (lees: een volle agenda, veel afspraken en uitgaan, met alles wat daarbij hoorde). Ik zocht het vooral buiten mezelf en dacht dat vrijheid betekende dat ik alles kon doen wat ik wilde.

Het was het tegenovergestelde van Sartre’s kijk op vrijheid, wat ik nu ein-de-lijk ook geloof. Hij benadrukt dat vrijheid juist gaat over verantwoordelijkheid nemen voor ons leven. Een beetje lanterfanten en maar doen waar je zin in hebt, is dus niet waar hij het over heeft. Nu ben ik wel een fan van af en toe een beetje lanterfanten, maar vrijheid zit wat hem betreft in de beperking en niet in het maar volgen van onze zintuigelijke bevredigingszucht. Zucht…Ik weet inmiddels dat hij gelijk had.

De ‘mijn-knop’ uitschakelen

De betekenis ervan is al gekeerd, want de laatste tijd bemerkte ik een gestage verandering in mijn vrijheidsgevoel: hoe meer ik ‘thuis’ – letterlijk bij mezelf – kan zijn, hoe vrijer ik me voel.

Maar voordat je nu denkt dat ik me voortdurend verlicht voel: forget it! Er zijn nog volop dagen waarop ik het idee heb door een mijnenveld te lopen, maar laat me er minder snel uitslaan. Ik heb geleerd hoe ik de ‘mijn-knop’ om kan draaien, waardoor ik weer rustig door kan lopen en vanzelf goed terecht kom. Het lukt me steeds beter.

Want die ‘mijn-knop’ staat voor niets anders dan de identificatie met al ‘mijn’ conditioneringen en de programma’s die voortdurend in mij worden afgedraaid. Kortom: het hele idee van én over míjn persoontje, waardoor ik van alles vind, voortdurend vóór of juist tégen iets ben of van alles nodig denk te hebben. En dát is nou exact het héle euvel! Het is de enige reden waarom we weerstand ervaren. En weerstand… tja, dat is geen fijn gevoel! En daar had ik jarenlang een probaat middel voor: véél (te veel) wijn (en wat al niet meer)! 

Je gaat het pas zien als je het doorhebt

Deze Cruijffiaanse uitspraak gaat ook hierbij op. Want vrijheid zit in iedereen en de mate waarin je het ervaart, heeft alles te maken met onze mindset. Met andere woorden: jouw en mijn vrijheidsgevoel staan los van welke omstandigheid dan ook. 

Etty Hillesum is een ongelofelijk mooi voorbeeld van iemand die dat als geen ander voorleefde. Vriendin en actrice Julika Marijn verdiept zich al jaren in haar gedachtegoed. Ze had voor deze afgelopen 75ste bevrijdingsviering weer een voorstelling over Etty gemaakt waarover ik dit interview met haar schreef.

Het ‘werk’ oftewel ‘het onderzoek’ dat ik samen met cliënten doe, is onder andere om goed te leren onderscheiden: komt deze gedachte voort uit mijn zelf geconstrueerde persoonlijkheid (mijn ego, oftewel mijn ‘kleine zelf’, dat altijd op zoek is naar bevestiging, goedkeuring, zekerheid, controle, genot, erbij wil horen of zich juist wil af- of onderscheiden)  óf komt deze gedachte voort uit mijn ‘hogere zelf’ (mijn ‘spirit’, mijn ‘hart’; het ongeconditioneerde, vrije deel in me) dat dit allemaal niet nodig heeft.

Dit zijn natuurlijk maar woorden en daar heb je niet zo bijster veel aan. Want alléén onze eigen ervaring – én dat wat we daarbij voelen – is onze beste leermeester.

En daarbij komt nog: hoe groter je gevoel van onvrijheid is, des te groter het gevoel van bevrijding zal zijn. En dat is de grootste overwinning! Wat wil je nog meer?

Voel jij dat je eigenlijk te veel drinkt (of andere drugs gebruikt)? Zou je er graag anders mee om willen gaan en vind je het lastig om erover te praten? Wil je leren hoe je de teugels in eigen hand kunt nemen, zodat jíj weer de baas wordt en niet je hand? Ik kan je daarbij helpen.