Of we nu onze North Star volgen of niet, uiteindelijk arriveren we allemaal bij de finish. De Latijnse term Memento mori, komt vanuit het stoïcisme en betekent letterlijk ‘vergeet niet dat je zal sterven’. Nou niet bepaald een vrolijke gedachte, maar wanneer je tot op het bot beseft dat alles eindig en beperkt is, kan dat je juist veel ruimte geven.

Eindeloze to-do-lijsten, doelen en deadlines. We willen zoveel en komen tijd te kort. Vooral aan het eind van het jaar moeten we álles het liefst afgevinkt hebben. En dan heb ik het nog niet eens over de feestdagen met de nodige sociale verplichtingen die voor nog meer druk zorgen. Maar gelukkig is er weer het nieuwe jaar vol goede voornemens en daarmee de hoop dat het dan allemaal (nog) beter gaat lukken. Of moeten we gewoon juist minder gaan doen, minder willen en onze sterfelijkheid, imperfectie en onbelangrijkheid maar eens wholehearted gaan omarmen.

Een schone zaak
Volgens de Britse journalist Oliver Burkeman is het heel bevrijdend om te bedenken dat we eigenlijk maar onbelangrijk zijn in het grote plan van het universum. Cosmic insignificance noemt hij dat. Het voorkomt dat je te veel twijfelt, uitstelt en perfectionistisch bent. Op een dag ben je hier niet meer en lopen er weer andere mensen rond zich druk te maken. Zijn boek 4000 weken – Je tijd op aarde en hoe hiermee om te gaan, stond me al geruime tijd tussen mijn boekenstapel aan te staren, maar ik voelde nooit de behoefte om het te gaan lezen. De titel alleen al bezorgde me rode vlekken in mijn nek. En helemaal wanneer je de voorflap openslaat. Dan word je ijskoud geconfronteerd met een witte pagina waarop alle 4000 weken in een soort raster meedogenloos voor je neus staan. Totdat ik – nu alweer ruim een jaar geleden – met mijn eigen deadline werd geconfronteerd en ik er toch maar in ben begonnen. Tot mijn grote vreugde ging het over heel iets anders dan de titel deed vermoeden. Het was één groot feest van herkenning. In onze wereld van prestatie en druk, spoort Burkeman ons namelijk aan om van het hamsterwiel te stappen, onze doelen bij te stellen en geduld als onze force of power te beoefenen. Geduld is wat hem betreft het ‘tegengif’ van onze haastmaatschappij, waarin alles alleen maar sneller lijkt te gaan.

Ik las hoe Burkeman zelf lange tijd – tot op het obsessieve af – bezig was geweest met zijn productiviteit te optimaliseren. Zo schreef hij over dit onderwerp enige tijd een column voor The Guardian. In de hoop ooit de heilige graal van de tijdswinst te ontdekken, nam hij hiervoor allerlei soorten timemanagement technieken onder de loep. Totdat hij op een mooie winterochtend in Brooklyn tot bezinning kwam. Zittend op een bankje in Prospect Park, probeerde hij weer eens de komende drukke dag in zijn hoofd te organiseren. Op dat moment kwam hij tot het inzicht dat al die vele tips and tricks uiteindelijk nooit echt zouden werken. Wel even en tot op zekere hoogte, maar ze hadden hem niet die controle over zijn tijd en de rust gebracht waar hij al zo lang naar op zoek was. Ineens doorzag hij de hele illusie van zijn busyness… Alsof daar óóit een einde aan zou komen. Het is nooit klaar en op een dag zou hij sterven met nog steeds een lange onafgemaakte to-do list.

Bondgenoot
Met dit inzicht veranderde zijn hele perspectief op tijd; in plaats van er nog langer de strijd mee aan te gaan, besloot hij vanaf dat moment de tijd als zijn bondgenoot te beschouwen. De vraag van: hoe kan ik het meest uit mijn korte tijd halen, werd nu: aan wie en wat wil ik mijn kostbare tijd het liefst besteden? Dat vraagt om het maken van ongemakkelijke keuzes.

In zijn boek legt Burkeman uit waarom dat vaak lastig is. Ons brein wil ons beschermen en zal alles inzetten om je geen enkel risico te laten nemen en daarom zit het in ons DNA verweven om ongemak/pijn te vermijden en genot/gemak na te jagen. Hij refereert aan talloze inzichten en lessen van filosofen en andere inspirators, zoals bijvoorbeeld aan de ‘5/25 regel’ van Warren Buffet, één van de grootste investeerders ter wereld. Dit is een strategie waarmee je je focus maximaliseert en prioriteiten stelt. Hiervoor schrijf je 25 doelen op die je graag wilt bereiken, in volgorde van belangrijkheid. En of je er nu zoveel kunt bedenken of niet, omcirkel vervolgens de eerste – en dus belangrijkste – vijf. De rest vermijd je als de pest is zijn devies. Dat vraagt om extra besluitvaardigheid en discipline. Want je zegt dan ook ‘nee’ tegen zaken die je leuk en interessant vindt. Dat geldt tevens voor vriendschappen waarvan je voelt dat ze je niets meer brengen. Het vergt moed om los te laten en vooral ook echt te kiezen. Hij vergelijkt het met een menukaart. Je kiest nooit de hele kaart, maar beperkt je tot een paar gerechten.

Tomorrow
Met die keuzes krijg ik iedere keer te maken wanneer ik een schrijfopdracht heb te vervullen. Als kind schreef ik moeiteloos dagboeken vol, maar vanaf het moment dat ik voor opdrachtgevers begon te schrijven, ging mijn hoofd zich ermee bemoeien en ervaarde ik altijd weerstand. In eerste instantie heb ik een geweldig idee en voel ik het enthousiasme letterlijk door mijn aderen stromen. Ik zie het artikel al helemaal voor me en niets of niemand kan me ervan weerhouden. Maar in plaats van dat ik er direct over ga schrijven, ben ik er alleen maar over aan het denken. Met al die ideeën en 26 letters kun je tenslotte oneindig veel kanten op.

Wanneer de deadline dan uiteindelijk in mijn nek hijgt, komt er ineens niets meer uit mijn pen. Dan bevries ik als het ware achter mijn laptop en voor ik het weet, sta ik dan ineens gepassioneerd mijn keukenkastjes schoon te maken of een ander totaal onbelangrijk ding te doen. Totdat ik wel móet en ik tot diep in de nacht met piepende remmen de klus weet te klaren, maar vraag dus niet hoe…Een onmiskenbaar en overduidelijk geval van uitstelgedrag.

Heel lang heb ik me erbij neergelegd dat ik nu eenmaal een ‘deadline-schrijver’ was, maar dat maakte het er niet beter op. Iedere keer weer voelde het alsof ik op het dak van een wolkenkrabber stond en met een loopplank naar de volgende krabber moest lopen. De plank was breed genoeg om dit met gemak te doen, alleen de angst om te vallen hield me tegen. Ik ging pas rennen wanneer de wolkenkrabber in de brand vloog (lees: mijn deadline een feit was). Dodelijk vermoeiend.

Zin
Het gaat gelukkig stukken beter, maar toch ben ik nog maar eens extra in het hoe en waarom van dit destructieve gedrag gedoken. Zo belandde ik nog bij dr. Timothy Pychyl, een Amerikaanse hoogleraar psychologie die zich volledig in dit euvel heeft gespecialiseerd. In zijn boek Solving the procrastination puzzle vertelt hij dat bijna iedereen wel een vorm van uitstelgedrag kent. En ook – tot mijn grote opluchting – dat het niets met gebrek aan discipline of intelligentie, noch met luiheid heeft te maken. Sterker nog, het zijn vooral mensen die de lat hoog leggen en streng voor zichzelf zijn die hier mee te kampen hebben. Waar heeft het dan wel meer te maken? Louter en alleen met stress. Het is daarmee een zogenaamd coping mechanisme, bedoeld om je heel even een ‘goed’ gevoel te geven en de dis-ease zo te vermijden. Het heeft niets met timemanagement te maken, maar met emotie-management en gaat opvallend genoeg altijd om taken die belangrijk voor iemand zijn of zaken die gewoon móeten gebeuren. De druk is daarom hoog en je wilt niet falen, maar stil blijven staan is ook een keuze en in dit geval de ergste. Wanneer je een chronische uitsteller bent, kan dit je leven én je gezondheid op den duur ondermijnen. Dat zette me aan het denken. Door het vermijden van de angst en het toegeven aan de korte termijn pleasure werkt het in feite net zoals een verslaving. Nu begreep ik in ieder geval beter waarom ik hieraan ten prooi was gevallen. De kunst was dus gewoon te beginnen met het besef dat het nooit perfect is. Al is het maar met een paar zinnen. Zin of geen zin.

Lifeline
Van het woord deadline schoot ik altijd direct in een kramp. Ik snapte de bedoeling erachter, maar het had altijd iets dreigends. Een deadline kun je nu eenmaal niet uitstellen anders had het wel een andere naam gehad. En de tijd naar mijn hand willen zetten, is alsof ik mezelf aan mijn haren uit het moeras probeer te trekken en is daarmee een onmogelijke exercitie.
Ieder mens wil van nature groeien, ontdekken en creëren. Dan voelen we ons het gelukkigst. Dit gaat altijd gepaard met een zekere weerstand. Mijn uitstelgedrag was dus een quick fix om dat ongemakkelijke gevoel te vermijden. En net zoals een verslaving aangeleerd gedrag is, kan het om die reden ook worden afgeleerd. Gelukkig weet ik inmiddels goed hoe ik met verslavingen af kan rekenen en help ik daar nu anderen mee. We teach what we most need to learn. Het staat met stip boven aan mijn prioriteitenlijst.

De tijd staat dus niet los van ons, maar is het leven zelf. Burkeman noemt ons westerse mensen een soort van elite die de luxe hebben om nu even te mogen leven, een God-given present! Door mijn eigen plotselinge en confronterende deadline ben ik mijn tijd – mijn lifeline – daarom als een nog groter geschenk gaan zien. Ik nam het heel lang for granted en waardeer het nu des te meer. Het heeft me ook beter leren relativeren. Als ik nu in de file of in de rij bij de kassa sta en een irritatie voel opkomen, hoef ik alleen maar aan mijn broer te denken, die tien jaar geleden is overleden. Hij zou er alles voor gegeven hebben om daar nu in te mogen staan.

Toch denken we er liever niet aan. Totdat het voor je neus staat. En dát is dus een mooie reminder. Ruim drieduizend weken staan er bij mij al op de teller en daar ben ik al heel blij mee. Geen idee hoeveel ik er nog krijg, maar die resterende weken wil ik zo bewust en eerlijk mogelijk leven naar wie ik werkelijk ben. Minder naar de verwachting van anderen, minder in de productie-modus, maar op mijn eigen tempo en naar mijn eigen waarden. Ik leefde vooral als een human doing en vergat dat ik een human being ben.

Wanneer ik me nu gestrest voel, weet ik dat ik weer te veel in mijn hoofd zit en zit er niets anders op dan mijn gedachten waar te nemen. Gaan zien dat het allemaal maar verhalen zijn. Want terwijl ik heel vaak denk dat ik geen geduld heb en me slecht kan focussen, kijk ik met mijn cliënten nooit op de klok en is het zomaar drie uur later. Dan lijkt er simpelweg geen tijd te bestaan. Niemand weet hoeveel weken we nog hebben. De tijd zal het leren. Voor dit nieuwe jaar wens ik jullie en mezelf in ieder geval de tijd van ons leven!

De illusie voorbij
Wanneer je alsmaar achter je to-do lijsten aanrent en ze nooit allemaal aftikt, zul je altijd in de illusie gevangen blijven dat het op een dag allemaal gedaan en klaar is. Maar wanneer je ten diepste gaat beseffen dat het nu eenmaal godsonmogelijk is om álles wat je zou willen en móeten (vooral van je zelf) gedaan te krijgen, kun je eindelijk gaan ontspannen en kijken naar wat er wél mogelijk is en je vervolgens daar op focussen. Beperk je daarbij tot een paar zaken die er écht toe doen. Daar wordt niet alleen jij, maar iedereen beter van. Burkeman geeft drie suggesties:

Werk de eerste uren van de dag aan je belangrijkste project op dat moment. Doe dit vóór je neiging om eerst alle minder belangrijke zaken af te handelen. Die komen later wel. Zie je (werk)taken niet meer als een berg, waarvan je de top zo snel mogelijk wilt bereiken, maar eerder als een tuin die je iedere dag moet onderhouden. Deze is ook nooit af.
Zie je leven als diverse domeinen; bijvoorbeeld je werk, je huis en je gezondheid en kies telkens één doel per domein waar je je op wilt focussen. Pas wanneer je dat doel behaald hebt, kies je een volgend doel. Zo voorkom je dat je zaken overschat en blijven ze handelbaar.
Vergeet FOMO (fear of missing out) en verwelkom JOMO (joy of missing out), want de angst om iets te missen, is al net zo’n illusie als de hoop koesteren dat je alles gedaan krijgt. Wanneer je één ding kiest, mis je immers sowieso ontelbare andere dingen, dus kun je maar beter zoveel mogelijk kiezen voor iets wat je zelf wilt. Dat maakt je niet alleen authentiek en autonoom, maar vooral een stuk gelukkiger.

4000 weken. Je tijd op aarde en hoe ermee om te gaan van Oliver Burkeman oliverburkman.com.

Solving the procrastination puzzle van Timothy Pychyl

download salt artikel