Ikigai, Hygge, Lagom, Sisu, Còsagach…Pardon!? Nee, m’n toetsenbord is niet op hol geslagen, want dit is slechts een greep uit de titels van de laatste boekentrend. Een trend die op zoek gaat naar oude volksgevoelens, tradities, normen en waarden die ons eraan herinneren waar het leven ook alweer over gaat. Iets wat we in al onze haast soms lijken te zijn vergeten.

Een paar maanden geleden las ik het boek Ikigai, een Japanse term die staat voor ‘een reden van bestaan’. Het geeft smaak aan het leven en zou verklaren waarom op het Japanse eiland Okinawa het grootste aantal gezonde 100-jarigen wonen. Ik was benieuwd wat de geheime kracht erachter was. Daarna ontdekte ik ineens nog meer boeken waarin de oude kennis over levenskunst van diverse andere landen werd beschreven. Wat zijn nou de gemene delers van al deze wijsheden en welke eenvoudige stappen kunnen we zelf zetten om gelukkiger te worden?

Hyggelig

Eén van de meest essentiële voorwaarden voor ons algehele geluksgevoel is om ons verbonden te voelen met anderen. Nooit eerder waren we op zo’n grote schaal continu verbonden met elkaar, maar dit feit draagt nauwelijks bij aan de wezenlijke en duurzame verbinding waaraan we behoefte hebben. Een beter idee is daarom om - net zoals vroeger - meer samen te zijn en intimiteit te creëren. In de boeken Còsagach (een term uit Schotland) en het uit Denemarken afkomstige Hygge, wordt hier de nadruk op gelegd. Het staat voor zoiets als ‘gezelligheid kent geen tijd’, waar men een ware levensstijl aan heeft opgehangen. Còsagach en Hygge zijn niet alleen het tegengif voor onze gehaaste levensstijl, maar vooral ook voor de lange, koude en vooral donkere winters die men in deze landen moet trotseren. De belangrijkste ingrediënten zijn een haardvuur, lekker eten en drinken, familie en vrienden. Uiteraard zijn de positieve gevolgen van warme relaties universeel en dus net zo van toepassing op mensen die op een tropisch eiland wonen. Het betekent samen zijn, samen lachen, samen huilen en elkaar helpen. Zo hielp een vriendin mij spontaan met het lezen van twee boeken voor dit artikel. Daar werden we allebei blij van.

Je eigen vuurtje stoken

Plezier, lekker eten en drinken, kortom genieten is heerlijk, maar het heeft ook een keerzijde. Door ons haastige leven en onze voortdurende jacht op succes en alsmaar meer willen, drijven we op stress en zoeken we ontspanning. Het zit in onze menselijke aard gebakken dat we pijn en ongemak liever ontlopen, en het genot najagen. Stress, maar ook een knagend gevoel van ontevredenheid, frustratie, boosheid angst of apathie, zijn allemaal redenen waarom we aan van alles - meestal geheel onbewust - verslaafd zijn geraakt. Denk naast eten en drinken aan netflixen, internetten, shoppen, seks en drugs. Maar ook overdreven hard werken, sporten of extreme situaties opzoeken triggert ons genotcentrum. Omdat genot en plezier altijd van buitenaf komt – en je daarom afhankelijk maakt - kan het je verzwakken en uiteindelijk de das omdoen. Werkelijke vreugde, oftewel joy, zoals dit in het Engels toch fijner klinkt, komt daarentegen vanbinnen en heeft niets met plezier en genot te maken. Sterker nog: al het plezier in de wereld kan de ware joy in de verste verte niet vervangen. Maar waar gaat joy dan precies over?

Waar kom jij je bed voor uit?

Zoals de Fransen het over hun raison d’être hebben en de Engelsen over a reason for being, moeten wij Nederlanders gewoon ergens ons bed voor uit willen komen. Of - zoals ik las ‘elke nieuwe zonsopgang vieren!’ En waarom ook eigenlijk niet? Want als je er goed over nadenkt is het toch iedere ochtend mooi mazzel dat je überhaupt weer wakker wordt. Als je tegenwoordig geen expliciete why of vurige passie hebt, zou je bijna net zo goed in bed kunnen blijven liggen. Gelukkig gaat ikigai wel verder dan dat. Het gaat over wat je domweg leuk vindt om te doen, waar je goed in bent, wat de wereld nodig heeft én - niet onbelangrijk - waarvoor je ook nog betaald zou kunnen worden. Dit hoeft overigens helemaal niet iets wereldschokkends te zijn. Ik las over een liftbediende die niet alleen maar bezig is met knoppen in te drukken en deuren open te houden. Met korte gesprekjes en kleine attenties weet hij anderen en daarmee zichzelf een goed gevoel te geven. Ikigai komt daarom niet vanbuiten, maar vanbinnen. Het heeft met je talent, je kwaliteit te maken. Jij hebt het leven gekregen en nu vraagt het iets van jou. Dus in plaats van je af te vragen: what’s in it for me, ga je er zelf betekenis aan geven. Het leven doet hiermee een beroep op onze creativiteit en ons unieke talent dat ieder mens heeft, hoe onbenullig dat ook lijkt te zijn. Want dat is het namelijk nooit. Met die intentie kun je plotseling tot verrassende ontdekkingen komen. Of om met de woorden van de Amerikaanse schrijver Mark Twain te spreken: “The most important days in your life are the day that you are born and the day you find out why.”

Het shinkansen-effect

Ons ikigai - ons innerlijk vuur - in combinatie met gambarimasu, wat het Japans is voor ‘doorgaan om een doel te bereiken’, zorgt ervoor dat je nooit opgeeft. Of dat nu op persoonlijk, sport- of werkgebied is. In het boek staat het voorbeeld van het zogenaamde shinkansen-effect, het zogeheten Japanse wonder dat plaatsvond tussen 1960 en 1980 en ervoor zorgde dat een voor die tijd bijna onmogelijk doel (namelijk een hogesnelheidstrein ontwikkelen die 200 kilometer per uur zou rijden) werd bereikt. De gedachte erachter is dat de mens van nature gemakzuchtig is en letterlijk tot het uiterste uitgedaagd moet worden om zichzelf te kunnen overstijgen. Door je doelen hoog te stellen wordt het laterale - het out of the box - denken gestimuleerd, waardoor je jezelf kunt bevrijden van oude ideeën en vastgeroeste systemen. Om het shinkansen-etiket te verdienen moet je ogenschijnlijke doel in eerst instantie dus onmogelijk lijken. Noteer je shinskansen-doel dus zonder terughoudendheid.

Stap voor stap

Dat vereist in eerste instantie dat je de moed hebt om een bepaald besluit te nemen. En daarmee komt Sisu, de Finse kunst van het leven om de hoek kijken. Het woord stamt uit een mistig verleden en verwijst naar een mengeling van moed, veerkracht, doorzettingsvermogen en grenzen verleggen, aangezien Finland zijn eigen toekomst meerdere keren opnieuw heeft moeten opbouwen. Door je doelen, dromen en gedachten op te schrijven bekrachtig je ze, maar dan is het nog geen werkelijkheid. Daarom is het belangrijk om vervolgens een aantal kleinere stappen te zetten om je grotere doel mogelijk te maken, waarbij je de handeling, de werkwijze en het startmoment aangeeft. Change a little, change a lot! Dus wil je fitter en gezonder worden? Begin dan met tien minuten joggen en met wat vaker groente eten. Wil je gitaar leren spelen? Ga op zoek naar een leraar of zoek naar de talloze mogelijkheden online. Schrijf verdeeld over drie kolommen de volgende acties op: Wat ga ik doen? Hoe ga ik het doen? En tenslotte gaat het om de laatste en finale actie: Wanneer ga ik het doen? Omdat je dit alles op papier hebt vastgelegd (dat je in het zicht legt, zodat je er steeds aan herinnerd wordt) met onderaan je handtekening alsof het een contract is, verplicht je het aan jezelf. Dan is er geen weg meer terug en rolt de trein.

Simpel en leuk

Mocht je nu nog niet weten wat je missie precies is, dan maak je er je missie van om die te gaan vinden. Dat is simpeler dan je denkt. Het boek Steeds Leuker is van eigen bodem en werd geschreven door Jelle Hermus. Hij heeft al jaren een (h)eerlijke no nonsense blog (sochicken.nl), vol nuchtere waardevolle en ‘levenversimpelende’ informatie. Zijn boodschap is om je te focussen op gevoelens van vrijheid, blijheid en betekenis. Vraag jezelf dus niet af wát je moet doen, enkel hóe je je wilt voelen. Dan weet je al gauw welke bezigheden voor je werken en welke niet. Geluk is niet het einddoel, in tegenstelling tot wat veel mensen geloven. Het is de basis. Het begin van elke goede roadtrip en de weg die naar een geweldig leven leidt. Het probleem is dat de meeste mensen alleen maar leven vanuit het verleden en dat vervolgens projecteren op de toekomst. Daardoor wordt het ingewikkelder dan nodig. Onze gedachten zijn de stoorzenders. Ondanks dat ze ons veel brengen, maken ze ons ook van alles wijs, vooral wat we allemaal zouden moeten en wat echt niet mogelijk is. Je daarvan bevrijden vereist de nodige perspectivische lenigheid oftewel een open mind.

Serendipiteit

Diep vanbinnen weten we uiteindelijk best wel waar het over gaat en dat geluk niet te koop is. Bedenk daarom wat werkelijk belangrijk is voor jou en wat je op dit moment kunt doen om jezelf in die richting te zetten. Het ‘nu’ is altijd fris en nieuw en als we ons geluksgevoel op de eerste plaats durven zetten, volgt de rest als vanzelf. En meestal beter dan we van tevoren hadden kunnen bedenken. Dit principe wordt ook wel serendipiteit genoemd. Het helpt verrassende zaken te ontdekken. De beste manier om serendipiteit te creëren is om de hele wereld - en dan ook maar meteen het universum - te laten weten: ‘Hé, hier ben ik en dit is wat ik doe en wat ik leuk vind!’. (Zoals onze vrienden die het plan hadden om voor een jaar in New York te gaan wonen. Doordat ze hun wens met anderen deelden, kregen ze plots een appartement aangeboden, waardoor ze op hun beurt hun eigen huis konden verhuren verhuurden en binnenkort zowaar vertrekken). Want van daaruit ontstaan dan weer tal van mogelijkheden. Je zult dus in actie moeten komen om het gelukkige toeval in je leven een kans te geven.

Thank you, thank you, thank you!

Om direct je geluksgevoel te vergroten kun je je oefenen in je dankbaar voelen. We nemen veel voor lief en het leven raast voorbij. Daardoor vergeten we maar al te vaak om dankbaar te zijn. Dankbaarheid is niets anders dan erkennen dat de goede dingen in het leven geschenken zijn. Daar worden we tevredener en optimistischer van. Dankbaarheid voelen lukt het beste door het op te schrijven. Door het fysieke contact van je hand op het papier, zo is bewezen. Ernst Jan Pfauth, uitgever van de Correspondent (de leukste online krant die ik ken) schreef daarom het Dankboek: een pleidooi voor dankbaarheid. Je moet het alleen wel voor het grootste deel zelf schrijven. Je zou je daardoor enigszins bekocht kunnen voelen, maar wanneer je zijn tips opvolgt en het je lukt om het boek af te schrijven, zal je zeker de wondere kracht ervan ervaren. Het bijhouden van een journal is om die reden ook een goed idee. Door je gedachten op papier te zetten, kun je er beter afstand van nemen en zo de ruis in je hoofd opruimen.

No pressure

Het is het vele ‘moeten en streven’ en de daarmee gepaard gaande weerstand waar we tegenaan lopen, waardoor we uitgeput raken. Dus in plaats van gestrest en overweldigd te raken van alle mogelijkheden, kun je er beter voor kiezen, nieuwsgierig te zijn en in beweging te blijven. Zowel fysiek als mentaal. Volgens de bekende Zwitserse psychiater Viktor Frankl heeft de mens van nature geen behoefte aan een rustig bestaan en wordt hij het gelukkigst van een uitdaging waarvoor hij zijn talenten moet inzetten en ontplooien. Net zoals dat van mijn buurman, een bekend beeldend kunstenaar van ruim over de 80. Hij piekert er niet over om te stoppen met werken. Zijn ikigai zorgt ervoor dat hij nog steeds gedreven en energiek is. En kunstenares Carmen Hererra, verkocht haar eerste schilderij toen ze 89 was. Inmiddels is haar werk opgenomen in de vaste collectie van het Museum of Modern Art en het Tate Modern. So no pressure. Het is dus nooit te laat. We hebben nog alle tijd. Kijk, daar word ik nou gelukkig van!

Feed back

Slechte gewoonten staan ons geluk in de weg. Je voelt dat je iets moet veranderen, maar vanwege onze ‘blinde vlekken’ weten we niet goed wat. Feed back vragen aan iemand die jou goed kent en die je ook vertrouwt, kan je dan waardevol inzicht geven. De SKS-methode is uiterst effectief. Deze staat voor stop, keep, start. Je stelt de ander hiermee de volgende vragen: 1. Waarmee zou ik moeten stoppen? 2. Waarmee zou ik moeten doorgaan? 3. Waarmee zou ik moeten beginnen?

Dringend of belangrijk?

Goed organiseren is een kunst en een absolute voorwaarde voor geluk. Hiervoor moeten we helder inzien welke taken prioriteit hebben. Als we die namelijk hebben afgerond, kunnen we zonder schuldgevoel genieten van onze vrije avond of weekend en vooral - mega belangrijk - lekker slapen! Met de matrix van effectiviteitsgoeroe Stephen Covey is dit probleem heel goed te tackelen door: 1. Dringende en belangrijke taken prioriteit te geven en daar zo snel mogelijk mee te beginnen. 2. Vervolgens houd je je eerst bezig met het belangrijke, maar niet dringende werk. 3. Tot slot verricht je de dringende en niet belangrijke taken. Houd daarbij in gedachte dat alle belangrijke zaken altijd op een bepaalde manier aan je groei bijdragen en dringende zaken (een lekkage oplossen, de hond uitlaten) nu eenmaal moeten gebeuren. Uitstelgedrag, social media en ander geneuzel wat in geen enkel opzicht bijdraagt aan je groei, zijn niet belangrijk noch dringend en kun je direct wegstrepen.

Het gulden midden

En tenslotte is er nog Lagom, het Zweedse geheim voor een gelukkig leven en betekent zoveel als ‘precies goed’. Het staat voor het evenwicht en de eenvoud waar onze chaotische en overvolle wereld zo’n behoefte aan heeft. De kracht zit in de beperking. En dat geldt voor alles. Dus minder kleding, minder eten (vul je maag voor 80 procent), minder werken, minder vrienden (maar wel hechter) en je tijd aanwenden voor dingen die echt belangrijk zijn. Overdaad schaadt, dus vooral niet te veel. Helemaal als het om genotsmiddelen gaat. Alhoewel de Franse Jeanne Calment tot haar 120ste stevig en vrolijk door rookte is zij - zo vrees ik - toch de bekende uitzondering. Het beoefenen van matigheid in alles is wat mij betreft één van de grootste uitdagingen in ons overvloedige bestaan. Dus ook wat reizen betreft. Het toegenomen toerisme heeft een behoorlijke impact op onze planeet en eist zijn tol. En ondanks dat de belangrijkste en meest uitdagende reis die van je hoofd naar je hart is (waar dit hele verhaal over gaat), betekent dat niet direct dat we nu massaal thuis moeten blijven. Wel kan je zorgen voor een minder nadrukkelijke footprint. CO2-technisch bekeken kun je daarom beter één lange reis maken dan verschillende korte. Probeer verder daar waar je kan iets bij te dragen. Zoals tijdens je reis voor plaatselijke vervoermiddelen kiezen, zoveel mogelijk de plaatselijke economie steunen en op locaties verblijven die streven naar duurzaamheid. Bedenk daarbij: Een ware ontdekkingsreis is niet zozeer een speurtocht naar voortdurend nieuwe landschappen en ervaringen, maar het kijken met een open blik en met nieuwe ogen.