Achter elk onbehaaglijk gevoel ligt een gedachte die niet strookt met de realiteit. Dat is het uitgangspunt van ‘The Work’: een simpele methode om je mind beter te begrijpen en waarmee je de oorlog in je hoofd kunt stoppen. ‘Verbeter de wereld, begin bij jezelf.’ Voor Lef-medewerkster Roxane Catz werd deze uitspraak nog nooit zo duidelijk.

Stel je eens voor: je bent verslaafd aan drank, eten, medicijnen en sigaretten en daarnaast ook nog eens zwaar depressief. Er valt geen land meer met je te bezeilen en daarom hebben ze je opgesloten in een inrichting. Omdat je ook nog een gevaar bent voor anderen lig je alleen op een kamer. En dan op een dag word je wakker. Je ligt op de vloer en ziet vanuit je ooghoek een kakkerlak over je voet lopen. Je kijkt ernaar en plotseling besef je: alles is anders.

Je weet niet wat er is gebeurd, behalve dat je hele perceptie van het leven in één keer volledig is omgedraaid. Niets is hetzelfde als voorheen. Je verslavingen, je depressie … ze bestaan niet meer. De ruis in je hoofd is weg en met een intens vredig hart zie je glashelder dat alles precies zo is zoals het moet zijn. Je staat op, klopt het stof van je af en laat iedereen verbouwereerd achter je …

Dit lijkt een broodjeaapverhaal, maar het overkwam de Amerikaanse Byron Katie, inmiddels alweer bijna dertig jaar geleden. Met haar transformatie werd ze - zoals ze zelf zegt - het instrument van The Work: de methode die op dat moment tot haar kwam en waarmee ze sindsdien vele mensen over de hele wereld helpt om peace of mind te verkrijgen. In Amerika, Europa en nu ook in Afrika zijn er groepen die regelmatig bij elkaar komen om The Work te doen. Haar ervaring doet denken aan een andere wereldbekende spirituele leraar, Eckhart Tolle, die ook velen de weg wijst op het pad naar innerlijke vrede. Want net zoals naar Rome, zijn er meerdere wegen die naar verlichting leiden. The Work is in ieder geval een hele praktische.

Instant verlichting
Afgelopen zomer had ik het voorrecht om Katie (zoals ze door haar volgelingen wordt genoemd) te mogen interviewen. Aangezien ze al jaren een wereldberoemdheid is, was ik in eerste instantie enigszins gespannen. Dit gevoel verdween echter direct vanaf het moment dat ik met haar sprak. Niet gehinderd door enige goeroe-allures beantwoordde ze mijn voor de hand liggende vragen alsof ze deze voor het eerst gesteld kreeg. Want hoe kon het dat zij deze verlichte staat op een dag zomaar cadeau had gekregen, wilde ik als eerste van haar weten. ‘Net zo min als jij weet ik daar het antwoord op,’ zei ze. ‘De ‘waarom-vragen’ stel ik ook nooit meer. Waarom? Omdat het geen zin heeft om de waarheid te bevragen. Die is gewoon zoals deze is.

De realiteit is dat ik vanaf die ochtend een totaal ander beeld had dan eerder - vanuit mijn gelimiteerde bewustzijn - waardoor alles er ineens anders uitzag dan daarvoor. Jarenlang geloofde ik dat mijn pijn lichamelijk was en gebruikte ik van alles om me beter te voelen. Maar vanaf dat moment begreep ik dat al mijn lijden slechts voortkwam uit mijn gedachten en de emoties die deze teweegbrachten. In een flits begreep ik dat mijn hele leven, de hele wereld, één grote projectie is van wat ik zelf dacht. Niets meer en niets minder. Toen hebben al deze destructieve gewoontes mij als vanzelf losgelaten

Dit inzicht gaf me tegelijk het besef dat niet alleen ik, maar wij allemaal kunnen ontsnappen uit onze pijn en ons lijden. Ik had het voorrecht om te ontwaken uit de droom waarin de meeste mensen hier op aarde zich nog bevinden. En dat niet alleen; ik kreeg op hetzelfde moment door hoe deze staat van zijn kan worden bereikt, zodat ik het anderen kon leren. Ik wist direct wat mij te doen stond, zodoende is het doorgeven van The Work mijn levenswerk geworden.’

Fan van de realiteit
The Work is ongelofelijk eenvoudig en bestaat uit niets anders dan vier vragen die, zodra je ze toepast op een specifiek probleem, je in staat stellen datgene wat jou dwarszit in een totaal ander licht te zien. Het is meer dan een techniek, want het brengt een aangeboren aspect - diep binnen in ons - tot leven. Het maakt je een leerling van jezelf.

The Work heeft geen motief, geen verplichtingen en is niets zonder jouw antwoorden. Je beseft bovenal dat alle antwoorden die je ooit nodig zult hebben altijd in jezelf te vinden zijn. Door ermee te gaan werken, zul je steeds beter begrijpen dat het niet het probleem is waarmee je worstelt, maar je gedachten over dat probleem. De vier vragen branden als het ware alles op wat voor jou niet waar is en brengen je naar de realiteit die al die tijd heeft liggen sluimeren. Zo ga je steeds meer zien dat de waarheid, de realiteit, altijd goed is en dat je net zoals Katie zichzelf noemt a lover of truth, een liefhebber van de waarheid, kunt worden. Het lijkt een koud kunstje, maar dat blijkt het toch niet. Want ondanks de eenvoud en praktische toepasbaarheid, vraagt The Work de nodige discipline, oprechte nieuwsgierigheid en een open mind.

Naast een aantal boeken, talloze lezingen en workshops kan men ook The School volgen waarbij je negen dagen intensief wordt ondergedompeld in de gehele materie. Négen (!) dagen voor vier eenvoudige vragen! Wat moest ik me daarbij voorstellen? ‘Ondanks de eenvoud van The Work, is het een grondige wijze van zelfonderzoek, waarbij veel loskomt en het ego het voor zijn kiezen krijgt,’ legt Katie uit. En overigens wel met liefde, benadrukt ze. Desondanks laat deze zich natuurlijk niet zomaar wegzetten. Dus als je wilt dat dit proces zich verder verdiept, zul je ermee moeten blijven werken. Het heet niet voor niets The Work!

Proef op de som
Wellicht dat ze bij mij enige noodzaak tot bekering bespeurde, want na ons gesprek nodigde ze me ineens uit voor haar komende The School. Ik twijfelde geen moment, want hier wilde ik wel meer van weten. Ondanks de vele trainingen en cursussen die ik, naast mijn werk, ook voor mezelf had gedaan, was mijn ego nog steeds een behoorlijke sta in de weg. Die vond die vier vragen sowieso te simpel voor woorden. Zo kwam het dat ik een paar weken later met twee andere The Work-cursisten naar Bad Neuenahr in Duitsland afreisde, waar we een paar uur later bij een mega groot conferentiehotel, gelegen in een prachtig park, arriveerden. Na binnenkomst had ik mijn eerste shock te verwerken, want de groep bleek gigantisch groot. Samen met zo’n driehonderd (!) mede-schoolers gingen we dit avontuur aan. ‘Help!’ hoorde ik mijn ego roepen, hoe kom IK hier in godsnaam nog aan bod? Nou, die kon inderdaad maar beter direct rechtsomkeert maken, want zijn feestje ging het die komende dagen zeker niet worden.

Zo dacht ik ook ‘uitverkorene’ van Katie te zijn omdat ze mij had uitgenodigd, maar gedurende al die dagen heeft ze me op geen enkele manier ook maar een beetje meer aandacht gegeven. Sterker nog: ik heb haar niet eens persoonlijk gesproken en tijdens een sessie wees ze mijn goedbedoelde bijdrage ronduit af omdat deze kennelijk niks toevoegde. Slik! En zo waren er nog meer slikmomenten, waarbij mijn gedachten flink op de proef werden gesteld. Ook had ik vele aha-momenten, waardoor ik me meer en meer bewust werd van de enorme impact van mijn gedachten. Hoe deze letterlijk mijn hele wereld bepalen en vooral hoe ik ze kan ontmaskeren als ze mij ongelukkig maken. Lijden is een natuurlijk alarm dat ons waarschuwt als we ons hechten aan een gedachte en erin zijn gaan geloven. Als we niet luisteren, gaan we dit leed accepteren als een onvermijdelijk onderdeel van het leven. Dat is het niet. Je hoeft je gedachten hiervoor niet los te laten, maar ze alleen maar tegemoet treden met nieuwsgierigheid, een open mind en begrip. Dan laten ze jou los.

Bemoei je met je eigen zaak
Katie leerde ons dat er in het universum maar drie soorten zaken zijn: de mijne, de jouwe en die van God (het woord God staat voor ‘realiteit’, omdat het alles overtreft, hetgeen waar wij geen controle over hebben). Ons zorgen maken over het weer, oorlogen of wanneer we doodgaan, is niet onze zaak, maar die van God. En ook wanneer je vindt dat iemand iets wel of niet had moeten doen, bevind je je in de zaak van een ander. Veel van onze stress wordt veroorzaakt omdat we te veel in Gods of andermans zaken zitten. Voor je gemoedsrust is het daarom belangrijk om je voortdurend af te vragen of je nog wel ‘thuis’ bent - bij je eigen zaak - want alleen van daaruit kunnen we ons eigen leven leiden. Wanneer ik denk te weten wat het beste is voor een ander, is dat volgens Katie pure arrogantie, hoe goed ook bedoeld. Daarbij levert dat altijd spanning op. Vraag je dus bij ieder onbehagelijk gevoel eerst af: wiens zaak is dit eigenlijk? Wanneer je deze drie zaken goed leert onderscheiden en je je meer en meer met je eigen zaak gaat bezighouden, zul je je steeds bevrijder gaan voelen. Het leert je steeds meer aanwezig te zijn.

Van projectie naar projector
Iedere dag van The School begonnen we in alle vroegte met een stiltewandeling met daarna een uitgebreid ontbijt. Afgezien van één dag hadden we alle ochtenden en middagen uitgebreide sessies met Katie. Deze vonden plaats in een ruime zaal met een groot scherm en de nodige professionele apparatuur, zodat alles voor iedereen goed te volgen was.

Tussendoor vulden we voortdurend worksheets in en oefenden we telkens weer met een nieuwe partner. De sessies werden afgewisseld met tal van experiences waardoor onze gedachten volop werden getriggerd en we vele manieren leerden waarop je The Work kunt gebruiken. Van kleine irritaties tot grote zaken die je kwellen, zoals kwesties rondom geld, ziekte, onrechtvaardigheid en zelfhaat tot aan de angst voor de dood.

Ik leerde werken aan de oordelen die ik over mezelf en anderen heb en die me stress bezorgen. Ook vele onderliggende overtuigingen, die de realiteit voor mij verbergen, kon ik ineens zien. Zo worstelde ik met de naderende dood van mijn broer en leerde ik inzien hoezeer ik mijn eigen angst voor de dood op hem en zijn situatie projecteerde. The Work brengt je totaal terug in het ‘nu’ en leert je dat al je pijn en lijden vaak met het verleden of de toekomst te maken hebben. Dat vond ik altijd zo vaag, maar door mijn gedachten grondig te onderzoeken, kon ik ineens ervaren dat het waar was. Op dit moment was mijn broer ziek … niets meer en niets minder. Ziek is ziek en we gaan allemaal dood op een zeker moment. De één eerder dan de ander, daar hebben we niks over te zeggen. Mijn pijn ontstond door al mijn gedachten over dit ziek zijn, iets wat Gods zaak was en waar ik dus niets over te zeggen had. Door mijn denken - de projector - te veranderen en al mijn verhalen eromheen, verdween mijn pijnlijke projectie. Ook wanneer ik de neiging had om een glas te drinken omdat ik verdriet voelde en mezelf even ‘vrijaf’ wilde geven, hoefde ik alleen maar mijn gedachten te onderzoeken om weer diep van binnen te beseffen dat dit me niet ging helpen.

Het onderzoek
Met behulp van worksheets (te vinden op de website) werk je aan de volgende vragen:

Is het waar?
Kun je absoluut zeker weten dat het waar is?
Hoe reageer je/wat voel je als je deze gedachte hebt?
Wie zou je zijn zonder die gedachte?

En ten slotte: (in de betekenis ‘tot slot’ twee woorden)
Keer de gedachte om (en dat kan op verschillende manieren, waarmee je gedurende The School uitgebreid leert werken).

Tijdens The School hebben we tot in den treure met deze vragen gewerkt en snapte ik steeds beter de impact ervan. Bij de omkering kom je er meestal achter hoezeer je je eigen probleem projecteert op iets of iemand anders. Waar het om gaat is dat je heel stil kunt worden en naar binnen keert om de antwoorden te ontvangen. Wat dat betreft is het niet anders dan mediteren, met dat verschil dat je niet van je gedachten af probeert te komen, maar er juist regelrecht in gaat. Daar is geduld en moed voor nodig, want het is ook beangstigend om bepaalde diepe overtuigingen los te laten, maar de beloning is immens. Hoe meer je je verdiept in The Work, hoe meer je doordrongen raakt van de kracht ervan. En na een tijdje zul je merken dat je het je zo eigen hebt gemaakt dat het niet meer iets is wat jij doet, maar dat het jou doet.

Zo merk ik soms al - zonder bewuste bedoeling - dat mijn geest al een gespannen gedachte opmerkt en haar ongedaan maakt voordat deze stress of pijn kan veroorzaken. Mijn innerlijke onenigheid met de werkelijkheid is steeds vaker verdwenen, waardoor ik beter in staat ben om de obstakels op mijn weg als oefenmateriaal te zien van de school die ik mijn leven noem. Volgens Katie gebeurt er dan ook niets, maar dan ook niets in je leven wat tegen je is gericht. Alles is er voor jou om te groeien als mens. Je hoeft dit natuurlijk niet te geloven, maar dan leef je in een constante strijd. En als je het wel kunt geloven, leef je met acceptatie in overgave, vol vertrouwen in het proces. Ik kan het leven nu zien als een ‘spel’. Er is eigenlijk niets leukers dan zelfrealisatie. The Work is een uitnodiging om daar zelf getuige van te zijn en niets in dat proces te missen.

Uitweg
Het is opmerkelijk dat het zelfonderzoek precies aansluit bij recente bevindingen in het onderzoek naar de biologie van de geest. De hedendaagse neurowetenschappen spreken over een specifiek deel van de hersenen - ook wel ‘de vertolker’ genoemd - die de bron zou zijn van het vertrouwde innerlijke verhaal dat we onszelf vertellen en waar we ons identiteitsgevoel aan ontlenen. Volgens de Portugese neuroloog Antonio Damasio is misschien wel de belangrijkste onthulling dat onze linkerhersenhelft de neiging heeft om verhalen te creëren, die niet noodzakelijkerwijs overeenkomen met de werkelijkheid. Zijn Amerikaanse collega Michael Gazzaniga stelt daarnaast dat de linkerhersenhelft een verhaal verzint om zichzelf en jou ervan te overtuigen dat hij alles onder controle heeft.

Zo probeert ‘de vertolker’ ons persoonlijke verhaal, onze story, kloppend te houden en we dientengevolge tegen onszelf moeten liegen. Deze inzichten, gebaseerd op gedegen en experimenteel onderzoek, tonen aan dat we geneigd zijn onze eigen persberichten te geloven. Vaak, als we dus denken rationeel te zijn, worden we door onze eigen gedachten in de war gebracht, waardoor we onszelf in de pijnlijke posities manoeuvreren die Katie herkende in haar eigen lijden. Door het toepassen van The Work, het zelfonderzoek dat zij ontdekte, wordt je geest in staat gesteld een uitweg te vinden uit de door hem zelf gegraven kuil.

www.thework.com